한국이해자료 - Dünyada Kore (터키어, Turkish)

☞ Korea in the World (터키어, Turkish) PDF Download

Giriş

Kore Cumhuriyeti (Güney Kore) Kore Yarımadası’nın güney yarısını kaplar. Sarı Deniz’in batısında Çin bulunmaktadır. Japonya, Kore’nin doğusunda Doğu Deniz’inin karşısındadır. Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (Kuzey Kore) yarımadanın kuzey yarısında yer almaktadır.

Genel Bilgiler

Resmi Adı: Kore Cumhuriyeti
Konum: 38°N, 33°N Enlem ve 126°E Boylam
Yüz Ölçümü: 100,266km²(2013)
Başkent: Seul (9.926.000) (2013)
Nüfus: 50.220.000(2013)
Nüfus Yoğunluğu: 501 kişi/km²(2013)
Resmi Dil: Korece (Yazı Sistemi: Hangeul)
Din: Budist (22,8%), Protestan (18,3%), Katolik (10,9%), Diğer (1,1%), Bağımsız (46,9%)
Yönetim Biçimi: Başkanlık Cumhuriyeti
Ortalama Sıcaklık: -2.5℃ (Ocak), 25.4℃ (Ağustos)
Milli Bayrak: Taegeukgi
Milli Çiçek: Mugunghwa (Ağaçhatmi)

Ekonomi

GSYİH (nominal): 1,417 milyar US $ (2014)
GSYİH Kişi Başına (nominal): 28,101 US $ (2014)
GSYİH (PPP): 1,779 milyar US $ (2014)
GSYİH Kişi Başına (PPP): 35,277 US $ (2014)
GNI (nominal): 1,366 milyar US $ (2014)
GNI Kişi Başına (nominal): 27,090 US $ (2014)
GNI (PPP): 1,746 milyar US $ (2014)
GNI Kişi Başına (PPP): 33,620 US $ (2014)
İhracat: 573 milyar US $ (2014)
İthalat: 526 milyar US $ (2014)
Gini: 31.1 (2011)
HDI (İnsani Gelişme Raporu): 0.891 (2013 yılında 15’inci)
Başlıca Endüstriyel Ürünler: Yarı İletkenler, Otomobil, Gemi Yapımı, Tüketici Elektroniği, Mobil Telekomünikasyon, Çelik
Para Birimi: Won (KRW, Kore Cumhuriyeti Wonu) (1 US $=1,060 won) (2014)

Tarihçe

İLK DÖNEM KORE

Kore Yarımadasında Eski Taş Devrinden bu yana yerleşimciler var oldular. Tunç Devrine kadar bu yerleşimciler ilk resmi devlet olan, Gojoseon (Eski Joseon)’u kurdular. Koreliler günümüzde bile Gojoseon’un kurucusunu ‘Dangun Atamız’ diye anmaktadırlar. Eski bir efsaneye göre Dangun, yeryüzüne insanlarla birlikte yaşaması için indirilen gök tanrının oğlu Hwanung ve bir ayıdan dünyaya gelen oğuldur. Gojoseon bugünkü Mançurya’nın geniş bir bölümünün yanı sıra, Kore Yarımadasının kuzey kesimlerinde de hüküm sürmüştür. Gojoseon M.Ö. 108 yılında Han Hanedanlığı tarafından yıkılana kadar hâkimiyetini devam ettirmiştir.

KORE’NİN ÜÇ KRALLIĞI

M.Ö. 1. yy.’dan M.S. 7. yy.’a kadar üç ayrı krallık yarımadada üstünlük kurmak için birbirleriyle savaştı. Kuzeyde Goguryeo, güneybatıda Baekje ve güneydoğuda Silla, sonunda M.S. 676 yılında Silla adı altında birleşti. Birleşik Silla’nın güçsüzleşerek M.S. 935 yılında yeni bir krallık olan Goryeo’ya boyun eğmeğe zorlandığında, 10. yy.’ın ilk dönemlerine kadar hükümdarlığı altında barış uzun süre devam etti. Birleşik Silla dönemi boyunca bilim ve sanatta özellikle Budizm, mimari, astronomi, tarım ve edebiyat alanlarında dikkate değer gelişmeler kaydedildi.

Kore’de Din Budizm M.S. 372 yılında Çin tarafından Kore’ye tanıtıldı ve Kore düşünce yapısına, kültürüne, manevi hayatına hızlı bir şekilde nüfuz etti. Üç Krallık döneminden Goryeo Krallığına kadar Budizm resmi dindi. Sonradan Joseon Hanedanlığı (1392-1910) Konfüçyünizmi yönetim felsefesi olarak kabul etti. Katoliklik 18. yy.’ın sonunda, Protestanlık ise 19. yy.’da yarımadaya sırasıyla tanıtıldı. Başlangıçta otoriteler Hıristiyanlığı bastırmaya çalıştılar ancak inananların sayısı 19. yy sonu 20. yy başlarına doğru artarak çoğaldı. Günümüzde Korelilerin yaklaşık %30’u kendilerini Hıristiyan olarak addetmektedir. Yine de Budizm modern Kore’de popülerliğini sürdürmektedir. Konfüçyünizm ise, özellikle Kore iş ahlakı olmak üzere sosyal normları yoğun bir şekilde etkilemeye devam etmektedir. İslam da dahil, diğer dinler Kore’de özgür bir şekilde yaşatılmaktadır.

GORYEO VE JOSEON

Goryeo

Goryeo Krallığı Silla’yı istila ettikten sonra M.S. 935 yılında yönetime geldi. Goryeo Budizm’i resmi din olarak kabul etti ve bu dönemde birçok eşsiz Budist sanat eserleri yapıldı. Üstelik krallık serbest bir dış politika yürüttü. Böylelikle Goryeo Krallığı ‘Kore’ olarak yabancı ülkeler tarafından tanındı. 14. yy.’ın sonlarında Joseon Hanedanlığının yükselişine kadar, Goryeo yaklaşık 470 yıl hüküm sürdü.

Tripitaka Koreana Tripitaka Koreana dünyanın en kapsamlı eski Budist metinleri koleksiyonudur. Goryeo Krallığı döneminde 13. yy.’da tamamlanmıştır. 81,258 ahşap kalıp üzerine oyularak yapılan bu kapsamlı eser, Buda’nın Moğol saldırılarından korunmasının amaçlandığı bir yöntemdir. Her bloğun iki yüzüne ayrı ayrı 320 Hancha karakter kazınmıştır. Toplamda yaklaşık 52 milyon karakter büyük bir özenle seçilerek işlenmiştir. Tüm metinlerde hemen hemen hiç hata yoktur.

Jikji Jikji, Goryeo Hanedanlığının son zamanlarında 1377 yılında Heungdeok Tapınağında basılmıştır ve “Büyük Budist Rahiplerinin Zen Öğretisi Antolojisi” adlı Kore Budist metninin kısaltılmış başlığıdır. Jikji, taşınabilir metal baskı ile yazılmış dünyanın yaşayan en eski kitabı olarak bilinmektedir. Johannes Gutenberg’in 1450’li yıllarda basıldığı tahmin edilen meşhur ‘Kırk İki Satırlı Kutsal Kitap’ından tam 78 yıl önce yayınlanmıştır. Jikji, günümüzde Fransız Ulusal Kütüphanesi’nin Manuscrits Orientaux bölümünde muhafaza edilmektedir. UNESCO 2001 yılında Jikji’yi Dünya Belleği Programına (MOW) dâhil etmiştir.

Joseon

Joseon Hanedanlığı (1392-1910) 500 yıldan uzun süre yarımadada hüküm sürdü. Goryeo Krallığının (918-1392) yıkılışına kadar generali olan (sonradan Kral Taejo olarak bilinmektedir) Yi Seong-gye, Joseon Hanedanlığını kurdu. Başkenti (günümüzde Seul olan) Hanyang’dı.

Joseon Hanedanlığının hükümdarları konfüçyan fikir ve doktrinleri toplum geneline benimsetti. Konfüçyan ahlak sistemi ve dini ritüelleri aile içerisinde ve okulda öğretilirdi. Devlet memurları konfüçyan devlet sınavına göre atanırdı. Joseon’un ilk dönemleri boyunca kültürel yenilikler, (1418-1450 yılları arasında hükümdarlık yapmış Kral Taejo’nun torununun oğlu) Büyük Kral Sejong’un hükümdarlığı altında gerçekleşti. Kral Sejong en çok Kore alfabesi Hangul’u icat etmesiyle tanınmaktadır.

Hanedanlığın orta dönemlerinde ülke, Japon işgalciler (1592-1598) tarafından yerle bir edildi ve bunu (1627-1637) Mançurya saldırıları takip etti. Fakat hükümdarlığın sonraki yarısında Joseon, Kore’nin günümüz topraklarındaki etkili yönetimini güçlendirdi ve böylelikle klasik Kore kültürü, ticaret, bilim, edebiyat ve teknolojide zirveye ulaştı.

20. yy’a gelindiğinde Kore uluslararası güç mücadelelerine yol açan birçok dış tehditlere maruz kaldı ve nihayetinde de 1910 Japon istilasıyla yüz yüze geldi. Günümüz Joseon dönemi, Kore toplumunun kültürel normlarının, yaşam tarzının, hukuk sisteminin, yaşlılar ve gençler arasındaki sosyal ilişkinin, aynı zamanda güncel olaylar karşısındaki sosyal tutumun belirlenmesinin büyük oranda temeli olduğundan Kore toplumu için oldukça önemli bir mirastır.

Hangeul: Kore Alfabesi Büyük Kral Sejong (1418’den 1450 yılına kadar hüküm sürdü)’a Kore tarihinin en önemli krallarından biri olarak saygı duyulmaktadır. Kral Sejong 1443 yılında Kore Alfabesi Hangeul’u başarılı bir şekilde icat eden bilimsel araştırma kurumu, Jiphyeonjeon’u kurmuştur. Hangeul sayesinde Koreliler, Çin karakterlerini kullanmak yerine, fonetik olarak yazabilmekteydiler. Bu bilge krallık Çin karakterlerini kullanmaya devam etmesine rağmen, edebi ürünlerin çoğu bugün bile birçok Korelinin anlayabileceği bir şekilde kaleme alınabilirdi. Ünlü ve ünsüz harfleri temsil eden semboller oldukça mantıklı ve sadeydi. Sadece birkaç saatlik çalışma sonunda kolayca öğrenilebilirdi. Bu sebeple Hangeul dünyadaki en bilimsel yazı sistemlerinden biri olmayı sürdürmektedir.

Kore’nin Tarihi Köyleri: Hahoi ve Yangdong Kore’nin en ünlü iki tarihi köyü olan Hahoi ve Yangdong, son 5 asırdır nesilden nesle devam eden boylar halinde yaşamını sürdürmektedir. Olağanüstü doğal güzellikleriyle doğal bir ortamda yer alan köylüler geleneksel yaşam tarzlarını ve konfüçyüsçü edebiyat ailesinden gelen geleneklerini başarılı bir şekilde korudular. Onlar, ulusun ölçülemez değerdeki tarihi ve geleneklerine karşı popüler ilgi uyanışının kaynağıdır. Bu iki köy 2010 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine girmiştir.

BÖLÜNMÜŞ BİR YARIMADA

1 Mart Hareketi

Modern çağın aydınlanması, Kore Yarımadası için iyi olmadı. Japon emperyalizminin ilk patlak verdiği dönemde, 1910 yılında Japonya, Kore’yi ilhak etti ve Kore bağımsızlığını tekrar kazanmak için çok çaba sarf etti.

1 Mart 1919 tarihinde Kore’nin önde gelen 33 liderinin imzaladığı Kore Bağımsızlık Bildirgesi ilan edildi. Bu, Japon işgaline karşı ulusal bir ayaklanmaya zemin hazırlayarak yurtiçinde ve dışında siyasal ve silahlı direnişi ortaya çıkarttı. Çin’in Şangay kentinde Kore Cumhuriyeti geçici hükümeti kuruldu.

Özgürlük ve Savaş

Yarımada, II. Dünya Savaşı’ndan sonra 1945 yılının Ağustos ayında, Japonya’nın teslim olmasını takiben özgürlüğüne kavuştu. Sovyet ve Amerikan birliklerinin kalan Japon askerlerini silahsızlandırmak için ilerlediğinde, yarımadanın 38. paralelde bölünmesi hemen hemen gerçekleşmişti. Kısaca Kore, iki dünya süper gücü arasında bir kurban olarak sıkışıp kalmıştı.

15 Ağustos 1948’de yarımadanın güney yarısı, demokratik prensipleri ve serbest piyasa ekonomisiyle bağımsız bir ulus olan, Kore Cumhuriyeti olarak yeniden doğdu. BM’nin denetimi altında Güney Kore halkı Ulusal Meclisi seçti. Bu meclis daha sonra bağımsızlık hareketinin Amerika eğitimli bir lideri olan Dr. Syngman Rhee’yi ülkenin ilk devlet başkanı olarak atadı.

Bu arada Sovyet desteğiyle kuzeyde Kim Il Sung yönetiminde Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti kuruldu. Gizli belgeler Kuzey Kore’nin Sovyetler Birliği’nin desteğini alarak 25 Haziran 1950’de Güney Kore’yi istila ettiğini ortaya çıkarmıştır. Bu uluslararası bir çatışmayı hızlıca tetikleyen Kore Savaşı’nın başlangıcına işaret etmektedir.

Üç gün içinde Seul, Kuzey Kore birliklerine teslim oldu. Ağustos ayına kadar Güney Kore’de bir liman şehri olan Busan ve etrafı dışındaki tüm ülke, Kuzey Kore ordusu tarafından işgal edildi.

BM güvenlik konseyi derhal 21’den fazla üye ülkeden askeri birlik ve sağlık personeli göndererek yardım etmeye karar verdi. 15 Eylül’de General Douglas Mc Arthur’un meşhur İnçon Çıkarmasını takiben, Güney Kore birlikleri ve Amerikan’ın önderliğinde BM birlikleri Kuzey Kore ordusunu Çin sınırına kadar geri püskürttü. Sınırlarına kadar gelen Kuzey Kore birliklerine destek veren Çin de savaşa dâhil olup, Güney Kore ve BM askerlerini tekrar güneye itti. Böylelikle 4 Ocak 1951’de Seul tekrar Kuzey Korelilerin eline geçti.

Güney Kore ve çoğunlukla Amerikan birliklerinden oluşan BM ordusu, Kuzey Kore ve Çin’i her iki taraftan da büyük kayıplar verdirerek 38. paralelin gerisine püskürttü. Sayısız kayıplarla sosyal kargaşaya ek olarak, yarımada bir enkaza döndü. Japon sömürüsünden kalan bütün altyapı tesisleri büyük oranda yok edildi.

Bu kardeş katli Temmuz 1953’te bir ateşkes antlaşmasıyla sonlandırıldı. Barış Antlaşması’na henüz ulaşılmıştı.

Savaştan önce Amerika Birleşik Devletleri ve önceki Sovyetler Birliği 38. paralel boyunca bir hudut belirledi. Savaştan sonra ise Askeri Hudut Çizgisi (MDL) olarak adlandırılan yeni bir sınır, önceki sınıra yakın bir yerde belirlendi. Bu sınır, iki Kore arasında ağır silahlarla donatılmış sınır için bir tampon bölge olarak hizmet eden 4 km genişliğinde askerden arındırılmış bölge (DMZ) tarafından çevrelenmişti. Kore Cumhuriyeti’nin günümüz nüfusu 50 milyon iken, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti yaklaşık 25 milyon nüfusa sahiptir.

Ekonomik Büyüme

1961’den 1979 yılına kadar Devlet Başkanı olan Park Chung Hee’nin kontrolü altında Güney Kore, ekonomik büyümesini gerçekleştirmek için devlet destekli ihracata dayalı bir politika benimsedi. Devlet Başkanı Park Chung Hee, ‘Han Nehri Mucizesi’ olarak adlandırılan ekonomik gelişmenin gerçekleşmesinde büyük katkı sağladı. Park Chung Hee’nin ekonomik büyümeyi teşvik etmek için yaptığı 5 yıllık plan kurumsal şirketlerin işine yaradı. Park Chung Hee istihdamın yükselmesine vurgu yaptı ve Güney Kore’nin rekabet gücünü arttırdı.

Devlet politikası ithalat odaklı sanayileşmeden ihracat odaklı sanayileşmeye dönüştüğünde, Güney Kore’nin eşi görülmemiş ekonomik büyüme oranı 1960’ların ilk dönemlerinde başladı. İhracat bazlı politika kapsamında devlet, Kore’nin nispeten avantajlı olduğu tekstil ve giyim gibi hafif işgücü gerektiren endüstriyel ürünleri destekledi.

1960’lı yılların sonu ve 1970’li yıllar boyunca, ivme bu kez hafif sanayiden değerli ağır ve kimyasal endüstriye kaydı. Demir, çelik, demir dışı metal, gemi yapımı, elektronik ve kimyasal ürünler ekonomik büyüme yarışındaki en önemli endüstriler olarak öne çıktı.

1981 yılında araştırma geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerine önem verildi, teknoloji ve elektronik ürün ihracatı 1980’lerin sonlarına doğru arttı. Samsung, Hyundai ve şuan LG olarak bilinen birçok şirket, 1990’ların başına kadar devam eden ihracat bazlı politika kapsamında evrensel bir üne kavuştu. Devlet endüstri ve sosyal altyapıya yoğunlaşırken, Kore holdingleri sermaye teşvikli ağır ve kimyasal sanayiye yatırım yaptı.

1970’te Saemaul Hareketi kırsal nüfusu canlandırmak ve tarımsal sektörü modernize etmek için tanıtıldı. Saemaul “yeni köy” anlamındadır. Bu kampanya kırsal kesimin gelişmesine ve çiftçilerin yaşam koşullarının iyileştirilmesine yardımcı oldu. Daha sonraları bu kampanya endüstriyel bitkilerin ve kentsel alanların genişletilmesine katkı sağladı. Yeni Köy Hareketi’nin ilkeleri diğer gelişmiş ülkeler tarafında da kabul görmektedir ve Güney Kore bilgisini ve uzmanlığını bu ülkelerle paylaşmaktadır.

Güney Kore’nin devlet destekli ihracat odaklı ekonomik büyüme stratejisinin büyük ölçüde başarılı olduğu kanıtlandı. Aslında Güney Kore II. Dünya Savaşı’ndan beri tek bir nesil içerisinde yurtdışından yardım alırken, yurtdışına yardım eden tek ülkedir. 2014 yılında Güney Kore dünyanın en büyük 5. ihracatçısı ve en büyük 7. ithalatçısı konumundaydı.

GÜNEY KORE’NİN EKONOMİK BÜYÜMESİNDE HANGİ FAKTÖRLER ETKİLİ OLDU?

Güney Kore güçlü liderleri, donanımlı bürokratları, girişken sanayicileri ve tutkulu iş gücünün birleşimi sayesinde başarılı bir ekonomik büyümeyi gerçekleştirdi. Hırslı girişimciler, ihracatı arttırmak için yeni iş kolları geliştirmeyi amaçlayan devlet politikasına iyi bir katkı sağladı.

Güney Kore’de hala varlığını sürdüren Konfüçyüsçü düşünce, eğitim, uyumlu insan ilişkileri, aile ve ataya saygı konusunu yoğun bir şekilde vurgulamaktadır. Güney Kore’de sanayileşmenin ilk zamanlarında Korelilerin büyük çoğunluğu okuma-yazma bilmekteydi ve bu sayede yeni teknikleri kolaylıkla özümseyebildiler.

Aynı zamanda ülkenin açık ekonomi politikası, diğer ülkelerin daha gelişmiş kurum ve teknolojilerini kendine katmaya çalıştı. Yabancı yatırımlar ve Güney Kore’nin yüksek tasarruf oranı ağır sanayi sektörünün büyümesine yardımcı olurken, Güney Koreli işçilerin yurtdışından gönderdikleri dövizler de Güney Kore’nin ekonomik gelişimine büyük katkı sağladı. Örneğin 1960’lı yılların ortasında ve 1970’li yılların sonunda çok sayıda Güney Koreli madenci ve hemşire çalışmak için Batı Almanya’ya gönderildi.

Demokrasiyi Kucaklama

Güney Kore halkı bağımsız ve demokratik bir yönetim mücadelesinde her zaman ön sıralarda yer aldı. 1960 yıllardan beri Güney Kore, başta Devlet Başkanı Park Chung Hee ve sonrasında da ordu çıkışlı başkanlarca yönetildi. 1993 yılında Güney Kore’de başarılı ve özgür seçimleri takiben sivil liderlik kuruldu.

Güney Kore gazeteleri korkusuzca düşüncelerini dile getirebilmekte, televizyon istasyonları yayın yapabilmektedir. İnternet ve sosyal ağlara her yerden erişilebilmektedir. Anlık mesajlaşma ve iletişim hemen hemen tüm Güney Korelilerin, özellikle gençlerin parmaklarının ucundadır.

Güçlü Güney Kore ekonomisi, gelişme adı altında demokratik baskı döneminde gerçekleştirildi. Bu gelişme, ileride büyüyen demokrasiye aşamalı geçişin tetiklenmesine yardımcı oldu. Fakat hızlı ekonomik büyüme, sosyal ve ekonomik eşitsizliği arttırdı ve arkada kalanlar ileri demokrasi için birer hızlandırıcı olarak hizmet etti.

Dünya Sahnesinde Güney Kore

Güney Kore yüzlerce yıldır ‘Hermit Krallığı’ olarak bilinir. Yine de ticaret ve göç her zaman için bir dereceye kadar yarımada üzerinde gerçekleşmiştir. Kültürel ürünler ve eski kayıtlar, Çin kabilelerinin toplu göçlerini, Arap tüccarların yerleşimlerini ve Güneydoğu Asyalıların gelişini içeren pek çok kültürler arası değişimin meydana geldiğini söylemektedir. Esasında Silla’nın başkenti Gyeongju, Avrupa’dan Asya kıtasına uzanan ticaret rotası İpek Yolu’nun en doğudaki durak noktasıydı.

Yakın geçmişte Güney Kore küresel toplumun bir parçası olarak yerini sağlamlaştırdı ve dünya Kore halkını, ürünlerini, kültürünü tanıma fırsatı buldu. Örneğin ortalama bir Koreli üniversite öğrencisi, yabancılarla iletişim kurmak, İngilizce veya başka bir yabancı dil öğrenmek için çoğunlukla akıllı telefonunu kullanır ve dünyayı görmeyi hayal eder.

Elektronik haberleşme birçok yönden İpek Yolu’nun günümüzdeki karşılığıdır. İnternet erişiminde Güney Kore, dünyadaki en gelişmiş ülkelerden biridir. Bilgi ypantolondan çok geniş ve kapsamlıdır. Koreliler nesilden nesle aktarılan Kore Kültürüne yeni bir zenginlik ekleyerek, bu tarz iletişim kanalları yoluyla düşüncelerini, deneyimlerini ve bilgilerini dünyadaki diğer insanlarla paylaşmaktadır.

Tarih boyunca kültürel değişim, uluslararası etkileşimde her zaman temel unsurdur. Bu günümüzün sürekli artarak birbirine bağlanan dünyasında geçerliliğini korumaktadır. Hallyu (Kore Akımı) dünyayı sararak, Güney Kore pop şarkılarına (K-pop), filmlerine ve TV dizilerine uluslararası alanda sıkı takipçiler kazandırmaktadır. Buna karşılık Güney Kore de, dünyadaki diğer ulusların kültürel öğelerini kendisine katmaktadır.

KORE GÜNLÜK YAŞAMI

Korelilerin birçoğu modern kıyafetler giymektedirler. Geleneksel Kore Kıyafetleri ya da hanbok, evlilik ve geleneksel bayramlar gibi özel günlerde giyilir. Hanbok kadınlar için kısa bir ceket ve uzun bir elbiseden, erkekler içinse ceket ve ayak bileklerinden bağlamalı bir pantolondan oluşur. Sıradan bir Kore öğünü pilav, çorba ve kimchi (lahana turşusu)’den meydana gelir ve çubuklarla yenir. Korelilerin ondol adını verdikleri geleneksel bir zeminden ısıtma sistemleri vardır ve günümüzde modern evlerde bile hala kullanılmaktadır. Şehirleşme oranı çok yüksek olduğundan, apartmanlar Korelilerin en yaygın konut tercihidir. Kore geleneksel dövüş sanatı olan tekvando hala popülerdir ve uluslararası alanda icra edilen bir spordur.